Święta Bożego Narodzenia zbliżają się wielkim krokami. Dookoła nas już widać świąteczne iluminacje, w domu krzątanina i przedświąteczne porządki, a w powietrzu unosi się zapach świerku i korzennych przypraw. Czy już powoli czujecie świąteczny klimat? Pomimo, że tegoroczne święta będą bez wątpienia inne niż zwykle, to staramy się robić wszystko, żeby było jak najbardziej „normalnie”, a tą normalność możemy zachować kultywując świąteczne tradycje.

Jednym z takich świątecznych zwyczajów jest wypiekanie i dekorowanie pierniczków. Pierniki wtopiły się w naszą polską tradycję bożonarodzeniową i stały się jednym z najważniejszych symboli tych świąt. Różnokształtnych i różnokolorowych pierniczków nie może zabraknąć nie tylko na świątecznym stole, lecz także na choince. Choć często w natłoku obowiązków, zabiegani i zapracowani nie mamy czasu, by zgodnie z tradycyjną recepturą przygotować je własnoręcznie, to bardzo chętnie kupujemy już udekorowane i gotowe do zawieszenia na choinkę.

Pamiętajmy przy tym, że pierniki to nie tylko uczta dla naszego podniebienia czy świąteczna dekoracja, ale już sam proces pieczenia i dekorowania pierników to doskonała okazja do spędzenia wspólnego czasu z rodziną. Domowe wypieki, mimo że niejednokrotnie okupione strasznym bałaganem, są jednocześnie niesamowitym czasem, który możemy spędzić wspólnie z najbliższymi, a zapach korzennego ciasta w magiczny sposób wprowadzi nas w klimat świąt.

Skąd pochodzą pierniki?

Choć pierniki uważane są za polski przysmak, tak naprawdę pochodzą z okolic dzisiejszej Holandii, a sama tradycja ich wypiekania kultywowana jest w różnych częściach Europy i nie tylko. Pierniki są niezwykle popularne w Niemczech, które słyną z miłości do tych słodkich specjałów, jednak pierniki pojawiają się także ma stołach innych mieszkańców Starego Kontynentu. Francuzi zajadają się pikantnym chlebem miodowym, znanym jako pain d’épices, w Szwajcarii królują lukrowane pierniczki z Bazylei, w krajach północy zaś – cieniutkie piernikowe ciasteczka w kształcie zwierząt i serduszek. Prawdopodobnie najlepiej rozpoznawalnymi piernikami XXI wieku, dzięki kulturze masowej, są brytyjskie ludki, zdobione różnymi polewami.

Skąd wzięła się nazwa „piernik”?

Polska nazwa piernik pochodzi od starodawnego słowa pierny (czyli pieprzny) i odnosiła się właśnie do intensywnych przypraw w nim zawartych. Zamożniejsi obywatele chętnie używali go jako zakąski do wysokoprocentowych trunków, damy zaś raczyły się nim podczas podwieczorków. Najstarszy zachowany polski przepis na wypiek piernika pochodzi z 1725 roku i zanotowany został nie w książce kucharskiej, ale w poradniku medycznym. Początkowo bowiem ciasto to było nie tylko przysmakiem, ale i lekarstwem, które zalecano w razie niestrawności oraz w czasie przeziębienia. W staropolszczyźnie wypiekano różne rodzaje piernika – katarzynki na Andrzejki, czy mikołajki na 6 grudnia.

Pierwsza tradycja związana z piernikiem

Piernik niegdyś znany był pod nazwą „miodownik”, a więc i historia piernika zaczyna się od miodu. Dziś, kiedy wszystko słodzimy cukrem, trudno nam sobie wyobrazić, że nie zawsze tak było, ale pierwszą substancją słodzącą ludzkości był miód. Od kiedy ludzie zaczęli robić słodkie ciasta, słodzili je miodem.

Jak wiele wyrobów kulinarnych, także piernik doczekał się kilku legend na temat swojego powstania. Dawna tradycja głosi, że w dniu przyjścia na świat córki, rodzina przygotowywała ciasto (na bazie mąki i miodu), które dojrzewało latami w piwnicach. Ciasto pieczone było dopiero w momencie, kiedy córka wychodziła za mąż. Choć tradycja związana z początkami piernika jest piękna i warta zapamiętania, sam smak piernika w niczym nie przypominał tego, co dzisiaj znamy pod jego nazwą.

Aromat i korzenny smak dzisiejszego piernika zawdzięczamy prawdopodobnie przypadkowi. Kolejna legenda głosi, że jeden z uczniów piekarza przez przypadek dodał do ciasta przyprawy korzenne i nieświadomie stworzył wyjątkowy w smaku wypiek.

Jakie pierniki są najlepsze?

Dobre pierniki powinny być wyjątkowo aromatyczne, puszyste i mięciutkie. Powinny przyjmować zróżnicowane kształty, cieszyć podniebienie bogactwem wyrazistych przypraw, soczystym wypełnieniem lub słodkim, lekko kruszącym się lukrem. Wśród obowiązkowych piernikowych dodatków niezmiennie od lat królują orzechy, miód, orzeźwiająca skórka pomarańczowa oraz oczywiście czekolada, która doskonale współgra z podstawowymi, korzennymi nutami ciasta piernikowego. Szczególnym uznaniem wśród miłośników piernika, i to nie tylko w okresie bożonarodzeniowym, cieszą się miękkie pierniczki z orzeźwiającym, owocowym nadzieniem, na przykład śliwkowym czy porzeczkowym.

Przepis na pierniczki

Pierniczki, dzięki swemu niepowtarzalnemu aromatowi, są bardzo chętnie wypiekane w wielu domach. Przepisów na pierniki jest bez liku, można więc tworzyć je na wiele sposobów, jednak pewien kanon smaków związanych z piernikami jest od wielu lat nierozłączny i chyba zawsze pozostanie niezmienny zarówno w domowych wypiekach jak i w tych, gotowych ze sklepu. Dwa obowiązkowe składniki to oczywiście miód i przyprawy korzenne, całą resztę dodajemy wedle uznania. Czy istnieje jednak jakiś wzór i przepis na piernik idealny? Wszystko zależy od gustu – a te potrafią być bardzo zróżnicowane.

Oto sprawdzony przepis, który jest gwarancją sukcesu i dobrej zabawy, zwłaszcza w wykonaniu dzieci:

Składniki na 50 – 60 sztuk:

• 1/4 szklanki miodu
• 80 g masła
• 1/2 szklanki miałkiego brązowego cukru lub cukru pudru
• 1 jajko
• 2 i 1/4 szklanki mąki pszennej lub razowej
• 1 łyżeczka sody oczyszczonej
• 1,5 – 2 łyżki przyprawy korzennej do piernika
• opcjonalnie: 1 łyżeczka kakao (jeśli lubicie, gdy pierniczki mają ciemniejszy kolor)

Wykonanie:

Miód, masło i cukier podgrzać w garnuszku i wymieszać, do rozpuszczenia się cukru, przestudzić. Dodać do pozostałych składników i zagnieść ciasto.  Jeśli ciasto będzie zbyt sypkie dodać więcej płynnego miodu do osiągnięcia odpowiedniej konsystencji i zmiksować. Jeśli ciasto będzie zbyt miękkie, schłodzić (będzie się lepiej wałkowało).

Wałkować na stolnicy na grubość 2 – 3 mm lekko podsypując mąką (grubsze pierniczki są bardziej miękkie po upieczeniu). Wykrawać pierniczki o dowolnych kształtach i przekładać na blachę wyłożoną papierem do pieczenia. Piec około 8 – 10 minut w temperaturze 170 – 180ºC. Uważać, by nie piec za długo, będą zbyt kruche i będą miały posmak goryczy. Wyjąć z piekarnika, wystudzić na kratce.

Oryginalny prezent

Pierniki nie tylko sprawdzą się jako choinkowa dekoracja czy świąteczny przysmak, ale przy odrobinie wyobraźni, mogą być też doskonałym, własnoręcznie wykonanym prezentem, w który włożymy całe swoje serce.

Okres przygotowań do świąt Bożego Narodzenia nie musi być tylko stresującym czasem robienia porządków i gorączkowych przedświątecznych zakupów, ale może być też magicznym i kreatywnym sposobem na wspólne spędzenie czasu z rodziną i najbliższymi w domu pachnącym imbirem i goździkami, i tego Wam z całego serca życzę 🙂

Autor: Monika Deneka – specjalista ds. rehabilitacji społecznej