Gentel Teaching jest ideą budowania relacji międzyludzkich, głównie między osobą z niepełnosprawnością a terapeutą. Dąży się w niej do wyeliminowania jakiejkolwiek wobec siebie formy nierówności lub przemocy.

Cztery filary

Często w kontaktach międzyludzkich nie zdajemy sobie sprawy, że wypowiedziane słowa nie są jedynym nośnikiem informacji, duże znaczenie ma tutaj wszystko to, co składa się na komunikację pozawerbalną czyli mimika, głos, przyjęta poza ciała, które także mogą świadczyć o postawie przemocowej. Dodatkowo w Gentel Teaching kładzie się nacisk na kształtowanie relacji pomiędzy osobą z niepełnosprawnością a terapeutą, która nie służy tylko pomocy w rozwoju fizycznym czy poprawy zachowaniu, ale ma ona głównie skupiać się na nawiązaniu współpracy, pozytywnej relacji oraz wypracowania sposobu komunikacji pomiędzy dwiema osobami i jest to główny cel Gentel Teaching.

Gentel teaching to nurt, który od niedawna zdobył przychylność osób współpracujących/pracujących z osobami z niepełnosprawnością, ale jego założenia można również odnieść do pracy z osobami pełnosprawnymi. Metoda została opracowana przez Johna McGee i opiera się na przekonaniu, że rozwój każdego człowieka powinien się odbywać poprzez jego zaangażowanie w budowanie i kształtowanie swoich umiejętności, wiedzy, kompetencji. W związku z tym można uznać, że człowiek powinien dążyć do samorozwoju, a w trakcie tego procesu, ma on być maksymalnie w niego zaangażowany. Można stwierdzić, że jest to oczywiste i trudno mówić o realizacji wyznaczonego celu bez skupienia się na nim i zaangażowania w niego. Jednak w praktyce osiągnięcie tego założenia jest bardzo trudne (niektórzy zapewne nie będą w stanie tego dokonać w ciągu swojego życia). Należy jednak zaznaczyć, że realizacja tego założenia zgodnie z nurtem Gentel Teaching nie zależy tylko od danego człowieka i wysiłku, który w to wkłada. Dążenie do samorealizacji i zaangażowanie temu towarzyszące muszą być wspierane przez innych ludzi, ponieważ obecność bliskich osób gwarantuje całkowite skupienie się na własnym rozwoju.

John McGee uznał, że rozwój każdego człowieka będzie możliwy, jeżeli zostaną spełnione określone warunki, ale w dużej mierze o ich powstaniu decyduje otoczenie, głównie ludzie, z którymi funkcjonujemy. Podstawą samorealizacji jest poczucie bezpieczeństwa. Składa się na to nawiązanie pozytywnych relacji, w których każda ze stron będzie otaczać troską pozostałych, ale sama odczuje opiekę i zainteresowania ze strony innych. Drugim, ważnym elementem decydującym o poczuciu bezpieczeństwa jest zapoznanie się z najbliższym środowiskiem i zaadaptowanie się do jego warunków. Dlatego podstawą do pracy z drugim człowiekiem jest umożliwienie mu adaptacji do otoczenia i nawiązanie z nim wzajemnej i pełnowartościowej relacji.

Gentel Teaching dużo miejsca poświęca także idei towarzyszenia drugiemu człowiekowi. Ludzie powinni mieć świadomość, że otrzymują pewne wartości od innych, czerpią wiele korzyści z przebywania wśród bliskich, ale sami powinni także zadbać, aby również móc zaoferować bliskim swoje zainteresowanie. Chodzi tutaj przede wszystkim o zauważenie i docenienie drugiego człowieka. Często nie mamy świadomości, jak cenne jest uznanie starań danej osoby i przekonanie, że efekt sam w sobie jest ważny, ale najważniejsze jest zaangażowanie i włożony trud. Dlatego dostrzeżenie tego będzie nagrodą i doskonałą motywacją do dalszych starań. Należy dodać, że nie chodzi tutaj o ocenianie, wręcz przeciwnie- o dostrzeżenie wyjątkowości konkretnego człowieka.

Inną płaszczyzną mającą znaczenie dla rozwoju człowieka jest jego przekonanie o możliwości otrzymania pomocy, o tym, że może polegać na kimś. Fundamentem tego poczucia jest zaufanie do osoby, która może ofiarować tę pomoc. Dzięki temu możliwe staje się podążanie za nim w sytuacji trudnej, kiedy człowiek nie jest w stanie samodzielnie sobie radzić. Warto podkreślić, że opiekun powinien sam posiadać zasoby, które będą potrzebne do radzenia siebie z przeciwnościami. Dlatego wsparcie powinny oferować osoby, które same osiągnęły wysoki poziom funkcjonowania i mogą szerzej spojrzeć na problem, a przez to udzielić umiejętnie pomocy. Dzięki temu także więź pomiędzy opiekunem a osobą otrzymującą tę pomoc staje się mocniejsza. Przykładem relacji opartej na powyższym założeniu powinien być kontakt terapeuty z osobą z niepełnosprawnością.

Kolejnym krokiem, po realizacji powyższych założeń jest pełne uczestnictwo w społeczeństwie, a dzięki temu rozwój własnych umiejętności, wiedzy i zdolności. Co więcej osoba, która odnajduje się w najbliższym otoczeniu, ma predyspozycje i możliwości, aby zmieniać to środowisko. W takim momencie osoba z niepełnosprawnością łatwiej zaadaptuje się do nowych okoliczności i nawiąże relacje z kolejnymi ludźmi osobami. Dzieje się to w momencie, kiedy opuści ona znane miejsce i uda się do innego środowiska, jak na przykład do nowego miejsca pracy.

Powyższych płaszczyzn rozwoju w ujęciu Gentel Teaching nie należy traktować jak poziomów, które kolejno się pokonuje i przechodzi do następnego etapu. Są to nawzajem przenikające się struktury i rozgraniczenie ich jest w zasadzie niemożliwe. Ważne jest, że osiągnięcie pewnych umiejętności przez osobę z niepełnosprawnością, nie gwarantuje trwałości wypracowanych wcześniej umiejętności. Ponieważ w jednej chwili, z powodu jednego, ale ważnego dla tej osoby wydarzenia, konieczna będzie praca od podstaw i ponowne przejście do budowania poczucia bezpieczeństwa. Na szczęście działa to także w drugą stronę, progres może nastąpić także w wyniku jednego zdarzenia, ale często jest to długotrwały proces.

W każdym z powyższych założeń idei Gentel Teaching ujawnia się duża potrzeba poczucia stabilizacji, nawiązywania równowartościowych relacji z innymi ludźmi i wspólnego rozwoju. Sam John McGee twierdził, że w jego teorii filarami są cztery elementy: bezpieczeństwo, bycie kochanym, możliwość kochania drugiej osoby oraz zaangażowanie. Współpraca zgodna z koncepcją Gentel Teaching wymaga wiele wysiłku ze strony osoby z niepełnosprawnością, ponieważ podejmuje ona aktywność, bierze odpowiedzialność za własne działania i dzieje się to w oparciu o jej motywację wewnętrzną. Nie jest ona, jak często bywa, biernym uczestnikiem własnej rehabilitacji. Jednak dużo pracy ma także terapeuta, który przede wszystkim musi posiadać predyspozycje, umiejętności i wiedzę, aby zapewnić odpowiednie wsparcie i możliwość wypracowania relacji z osobą z niepełnosprawnością.

W Polsce i na świecie

Idea Gentel Teaching jest wykorzystywana podczas pracy z osobami z niepełnosprawnościami, między innymi w warsztatach terapii zajęciowej. W takich miejscach, gdzie działanie jest nakierowane na doskonalenie umiejętności społeczno- zawodowych i budowanie samodzielności, właściwe wypracowanie relacji pomiędzy instruktorem a uczestnikiem są kluczowe. Dzięki temu osoba z niepełnosprawnością ma poczucie sprawstwa i świadomość, że jej zaangażowanie w budowanie własnej przyszłości jest konieczne i niezbędne. W związku z tym terapeuta powinien przede wszystkim skupić się na kształtowaniu odpowiedniej relacji ze swoim podopiecznym uwzględniając filary zaproponowane przez Johna McGee’ego. W konsekwencji takiego działania proces rehabilitacji i zdrowienia danej osoby przebiega sprawniej i przede wszystkim w krótszym czasie. Uczestnik jednak musi wiedzieć, że to on powinien wziąć, na miarę własnych możliwości odpowiedzialność za swoje działania.

W Polsce metoda Gentel Teaching nie jest powszechnie stosowana, natomiast w krajach zachodniej Europy jest bardziej popularna. Jako przykładem posłużę się ośrodkiem wsparcia dla osób z niepełnosprawnością „Zideris”, który znajduje się w Holandii. Miejsce to stawia sobie za cel, aby podopieczni, którzy się w nim znajdują odczuwali domową atmosferę i wzajemną sympatię podczas procesu leczenia i rehabilitacji. Ponadto pracownicy dbają, aby każda osoba w „Zideris” otrzymywała troskę i zainteresowanie, ale także stawiają przed nią adekwatne do jej możliwości wymagania. Ponadto współpraca pomiędzy wszystkimi pracownikami tam zatrudnionymi także opiera się na założeniach Gentel Teaching, a ich relacje budowane są w oparciu o poczucie bezpieczeństwa, wzajemną troskę, świadomość otrzymania pomocy od innych oraz zaangażowanie we własną pracę i podejmowane działania. Dzięki temu pracownicy mogą odczuwać satysfakcję ze swojej pracy, motywację, co jest podstawą do przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu.

Wdrożenie zasad Gentel Teaching wymaga trudu i pracy każdej ze stron zaangażowanych w rehabilitację, zarówno terapeutów, jak i osób z niepełnosprawnością. Jednak efekt wysiłku jest bezcenny i korzystny dla wszystkich.